Η ανεξικακία είναι η πιο δύσκολη αρετή, διότι δε σημαίνει απλά και αφηρημένα την αγάπη, ούτε την αγάπη προς τους εχθρούς με γενική έννοια.
Μπορεί να αποκτήσει κανείς ανεξικακία μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες. Αυτό είναι όντως άθλος μεγάλος. Είναι αποτέλεσμα σκληρής εσωτερικής πάλης με πολλά πάθη, για αυτό έχει τεράστια αξία και σημασία η κατάκτηση αυτής της φοβερά δύσκολης αρετής. Οι περιπτώσεις είναι διαφορετικές μεταξύ τους ως προς τις προκλήσεις της κακίας, αλλά όλες χρειάζονται κάποιο χρόνο, όσο δηλαδή θα διαρκέσει η πάλη για να νικιέται κάθε φορά η μνησικακία και τη θέση της να παίρνει η ανεξικακία. Εκείνο όμως που αποτελεί την πεντακάθαρη χριστομίμητη ανεξικακία, είναι αυτή που αμέσως κυριαρχεί στην ψυχή και δε χρειάζεται να κάνει καθόλου πάλη.
Είναι η εγκαθιδρυμένη μόνιμα στην ψυχή αρετή, η οποία δεν δίνει περιθώρια θυμού, ούτε καν περιθώρια λογισμού μνησικακίας, αλλά διατηρεί ατάραχη την ψυχή όπως ο Χριστός επί του Σταυρού, ο οποίος συγχωρούσε αμέσως και αβίαστα τους σταυρωτές Του ή όπως ο πρωτομάρτυρας Στέφανος, που λιθοβολούμενος παρακαλούσε το Θεό λέγοντας: «Κύριε, μη στήσεις αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην» (Πραξ. 7, 60), δηλαδή Κύριε, μην τους λογαριάσεις την αμαρτία αυτή. Αυτό το μεγαλείο της ψυχής φαίνεται και στο παρακάτω περιστατικό.
«Ένας από τους οπλαρχηγούς του 1821, από τους πιο πιστούς στο Θεό που είχε κτήμα του την αγάπη, περνούσε κάποια νύχτα με το άλογό του από το πεδίο της μάχης. Σε μια στιγμή ακούει βογκητά. Ένας Τούρκος, βαρειά πληγωμένος, ζητούσε λίγο νερό να σβήσει τη δίψα του. Ο καπετάνιος βγάζει το παγούρι από τη μέση του και λέει στον βοηθό του που τον συνόδευε:
-Δώσε του νερό να πιεί.
Τη στιγμή όμως που εκείνος έσκυβε να του προσφέρει νερό, ο πληγωμένος Τούρκος σημάδεψε με το πιστόλι του τον καπετάνιο, του έριξε, αλλά το βόλι αστόχησε. Και τότε ο καπετάνιος ατάραχος ξαναλέει στο βοηθό του:
-Δώσε του πάλι να πιεί νερό.
