Αξιοποιώντας ένα πολύ πλούσιο αρχειακό υλικό (πρακτικά συνεδριάσεων του Δ.Σ. της Ι.Κ.Θ., το ιστορικό αρχείο της Κοινότητας, την εφημερίδα "Ισραηλιτικόν Βήμα" κ.ά), ο Λέων Ναρ αξιολογεί τις συνθήκες που επικράτησαν τα δύο πρώτα χρόνια της ανασύστασης της Κοινότητας, που το 1945 ήταν, όπως χαρακτηριστικά γράφει, μια κοινότητα αμήχανη, μουδιασμένη, απόλυτα κλυδωνισμένη, μια ομάδα ανθρώπων "που προσπαθούσε να αναδυθεί από το απόλυτο μηδέν".
Ενώ τα τελευταία χρόνια, όπως παρατηρεί στα προλεγόμενα του βιβλίου ο ιστορικός Στράτος Δορδανάς, καταγράφεται μια βιβλιογραφική άνθηση γύρω από την ιστορία του ελληνικού εβραϊσμού, το επίκεντρο είναι στην προπολεμική πορεία των κοινοτήτων στον ελλαδικό χώρο και την καταστροφή τους με το Ολοκαύτωμα, ενώ ελάχιστα είναι γνωστά για όσους κατάφεραν να επιζήσουν από τη λαίλαπα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την προσπάθειά τους να επανενταχθούν στις κοινωνίες όπου ζούσαν πριν από τον πόλεμο.
Το βιβλίο αυτό, επισημαίνει ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, "είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει το υπόβαθρο για την ιστοριογραφική στροφή στη μεταπολεμική ιστορία και θα δώσει το απαραίτητο ερευνητικό έναυσμα για τη συστηματικότερη αξιοποίηση του αρχείου της Κοινότητας. Εχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες για αυτή τη στροφή στην επιστημονική και συνάμα ψύχραιμη διαχείριση ενός παρελθόντος στην ιστορία της πόλης που έμεινε για δεκαετίες χωρίς μνήμη -χωρίς τη μνήμη της γενοκτονίας- και οικοδόμησε το μέλλον παραβλέποντας συνειδητά τον προσήοντα τουλάχιστον σεβασμό τους χιλιάδες απόντες".
Οι ελάχιστες βιβλιογραφικές αναφορές στο θέμα που μελετά ο Λέων Ναρ καθιστούν το έργο του πρωτότυπο και, όπως σημειώνει ο ίδιος ο συγγραφέας, στόχος είναι να αναδείξει τις δυσχερείς συνθήκες που επικράτησαν την εποχή της ανασυγκρότησης της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, κυρίως την πρώτη πολύ δύσκολη διετία μετά την απελευθέρωση (1945-1946), "να παρακολουθήσει τις διαρκείς -άγονες ωστόσο- προσπάθειες για την επανάκτηση των κατασχεμένων ακινήτων, με δεδομένη την αδιαφορία του κράτους να βοηθήσει την Ι.Κ.Θ. Να σταθμίσει την έλλειψη διάθεσης εκ μέρους του κράτους να έρθει σε αντιπαράθεση με τους μεσεγγυούχους, αλλά και να εκτιμήσει τη μεταπολεμική λεηλασία του κατεστραμμένου νεκροταφείου της Κοινότητας από τις τοπικές αρχές".
Αυτές, σημειώνει ο συγγραφέας, "είναι μερικές μόνο από τις θεματικές που αναπτύχθηκαν και συσχετίστηκαν με μαρτυρίες επιζώντων σχετικά με τα γεγονότα που συγκλόνισαν την καθημερινότητα των Ισραηλινών της Θεσσαλονίκης πριν και μετά τη γενοκτονία (όπως για παράδειγμα η δράση ή η μεταπολεμική δίκη των δήμιων του Βαρόνου Χιρς)".
Η μελέτη παρακολούθησε τα γεγονότα χρονολογικά, συσχετίζοντάς τα συχνά μεταξύ τους και τονίζοντας την εξακολουθητική αλληλουχία τους, παράλληλα με τις εργώδεις προσπάθειες της Κοινότητας να ανασυγκροτηθεί με δράσεις όπως η λειτουργία θεατρικού ομίλου, η περίθαλψη αρρώστων, η αλληλεγγύη των ευπορότερων προς τους αδύναμους κ.ά.
Όσοι επέστρεψαν από τα στρατόπεδα-κολαστήρια του Γ’ Ράιχ βρέθηκαν αντιμέτωποι με την οικονομική εκμετάλλευση των περιουσιών που άφησαν πίσω τους -κινητής και ακίνητης. "Νομίζω", σημειώνει επιλογικά ο Λέων Ναρ, "ότι η κοινωνία δεν έχει συνειδητοποιήσει ακόμη το μέγεθος και τη σημασία της λεηλασίας. Η Κοινότητα εύλογα δεν μπορεί να αποσπαστεί από την οδυνηρή μνημόνευση του παρελθόντος. Τα δύο πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής ανασυγκρότησής της, χωρίς να απομακρύνεται από τον κλονισμό που υπέστη, δέχεται σταδιακά την πραγματικότητα της απώλειας και εξοικειώνεται σταδιακά με τη διαχείριση της νέας πραγματικότητας. Έρχεται αντιμέτωπη με την αδιαφορία και τη σιωπή, που είναι εξακολουθητικά παρούσες σε σχέση με τον εβραϊκό διωγμό, επιλογές που πηγάζουν από διαφορετικά κίνητρα, κοινωνικές και πολιτικές επιλογές".
Γέννημα-θρέμμα της Θεσσαλονίκης και της Ισραηλιτικής Κοινότητας
Ο Λέων Α. Ναρ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1974. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο ΑΠΘ, έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Νεοελληνικής Φιλολογίας, Βιβλιολογίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (2000) και το 2007 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας. Τον Δεκέμβριο του 2017 ολοκλήρωσε τη μεταδιδακτορική έρευνα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Το 2007 εξέδωσε (σε συνεργασία με τον Γιώργο Αναστασιάδη και τον Χρήστο Ράπτη) το βιβλίο "Εγώ, ο εγγονός ενός Έλληνα, η Θεσσαλονίκη του Νικολά Σαρκοζί" (Καστανιώτης), το οποίο μεταφράστηκε και στα γαλλικά. Το 2009 εκδόθηκε το δίτομο έργο του με τίτλο "Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα" (Γαβριηλίδης), ενώ το 2011 κυκλοφόρησε το δίγλωσσο (σε ελληνική και αγγλική γλώσσα) βιβλίο του με τίτλο "Το μέλλον του παρελθόντος, Θεσσαλονίκη 1912-2012" (Καπόν, με φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου) και η μελέτη "Ισραηλίτες Βουλευτές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο", που επιμελήθηκε το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. Το 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο "Το παιχνίδι της εξέδρας, σχολιασμένα συνθήματα από τα ελληνικά γήπεδα" (Μεταίχμιο). Το 2017 κυκλοφόρησε το θεατρικό έργο του Δεν σε ξέχασα ποτέ (Ευρασία), μαζί με cd των σεφαραδίτικων τραγουδιών της ομώνυμης παράστασης, που ανέβηκε από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το 2017.
(ΑΠΕ-ΜΠΕ)
